Wikileak werkelijkheid

Overpeinzingen

“De grootste lek van militaire informatie ooit”, zo werd de plaatsing van militaire logs uit Afghanistan op Wikileaks en drie internationale kranten gepresenteerd op CNN, Al Jazeera, Euronews en ongetwijfeld 70% van alle andere wereldmedia. Ruim 92000 incidenten uit de oorlog hier in Afghanistan zijn nu openbaar en scheppen een duidelijker beeld van de dagelijkse intensiteit, onduidelijkheid en pijnlijkheid van dit steeds ondoorgrondelijker conflict.


Ik vraag me af of mensen nu verbaasd zijn over de grote aantallen burgerslachtoffers en de jacht die gemaakt wordt op zo’n 2000 AQ kopstukken of de onbewogen beschrijving van verlies van leven en goed. Ik vraag het me daadwerkelijk af, want ik ben niet verbaasd en vind het moeilijk te begrijpen dat er verbazing lijkt te zijn…maar ik weet ook dat niet iedereen dagelijks in het veld in Afghanistan is en dat het niet iets is waar iedereen iedere dag bij stil hoeft te staan.

Ik heb de logs voor mijn provincie doorgespit en herken de incidenten die beschreven worden. Van een incident dat beschreven staat als gebeurt zijnde bij een brug op die en die lengte- en breedtegraad waarbij LN 7 KIA en LN 5 WIA, weet ik het verhaal erachter; wie er zijn overleden en dat het kinderen waren (KIA; Killed In Action) en heb ik op mijn computer foto’s van de gewonden (WIA: Wounded In Action), de uitgebrande bus of de nabestaanden.

Ik begrijp de reactie van een aantal journalisten en misschien ook het publiek dat het allemaal zo technisch beschreven is en dat het niet over mensenlevens lijkt te gaan, dat is ook zo en het kan ook niet anders. Het heeft geen zin om in deze logs uitgebreid verslag te doen, daar zijn ze niet voor bedoelt. Het is vaak ook onmogelijk: een leger kan niet de dag na een bombardement langsgaan in een dorp om de schade op te nemen, hoe hard het ook klinkt.

Wat er wel gedaan kan worden is de informatie doorspelen als het leger beseft dat er burgers of burgerdoelen geraakt zijn. Dat gebeurt, maar niet altijd, bij lange na niet zelfs. Ik krijg bijvoorbeeld van het leger een korte beschrijving met datum, plaats, uitlegje en KIA en WIA, met zo’n beschrijving kan ik dan naar mijn team om het incident te onderzoeken. Dat is het moment waarop er namen, leeftijden en families worden verbonden aan de slachtoffers, als dit nog niet bekend was.

De informatie die het leger doorgeeft is vaak incompleet (begrijpelijk) en uit de reactie van het leger, blijkt dat het ’verhaal’ dat wij erachter kunnen creeren gewaardeerd wordt. Ook omdat het leger dan weet dat wij er mee aan de slag zijn gegaan en ervoor gaan zorgen dat de families ondersteund gaan worden. Dat maakt natuurlijk niets goed en vervangt geen mensenleven of verloren been, maar voor de troepen en internationale politiek zorgt het voor stabiliteit: “wij hebben burgers geraakt, daar doen wij verder geen uitspraken over, maar we weten dat er een organisatie mee aan de slag is en dat de mensen ook aanspraak kunnen maken op verschillende vormen van compensatie (leger of Afghaanse overheid) of steun om weer verder te gaan (mijn werk).

De informatie klopt ook niet altijd. Ik heb mensen die volgens het leger zijn overleden, nota bene in het ziekenhuis van de legerbasis, die vervolgens voor de poort staan. Maar de informatie van het leger, hoe incompleet ook, is helaas soms betrouwbaarder dan de informatie die wij kunnen verzamelen in het veld met dank aan haat en nijd tussen Afghanen onderling. Dorpsraden houden slachtoffers van lijsten af, omdat ze van een stam of familie zijn waar de dorpsraad geen ‘interesse’ in heeft; de ene familie beticht de andere ervan met de Taliban samen te werken; een dorpsoudste zweert bij hoog en laag dat iemand nooit bestaan heeft; een man vernielt zelf zijn huis nadat een bom het huis niet geraakt heeft om aanspraak te kunnen maken op steun. Zelfs tijdens gesprekken op mijn kantoor ruzieen mensen nog over wie het meest verloren heeft en waarom de ander minder slachtoffer is dan zij. Menselijk gedrag? Inderdaad en helaas.

De “Fog of war”: oorlogsmist is waar we hier in ondergedompelt zijn en iedereen die je in deze mist tegenkomt vertelt je links of rechts te zoeken, maar vooral niet bij henzelf. In die mist worden schandalige fouten gemaakt en schandalig veel mensenlevens opgeofferd of vernield. Maar wie is er schuldig als je geen hand voor ogen ziet, of beter, wie is er onschuldig en onschuldig waaraan? Als een Amerikaanse raket een auto met daarin een familie opblaast, als een soldaat nooit meer thuiskomt door een Taliban bermbom, als een ezeltje tot een wandelend explosief word gemaakt en een markt word opgejaagd, als een heel dorp is vernietigd omdat de Taliban het gebruiken als aanvalsbasis, maar ook een Navo raket niet het verschil weet tussen de kinderslaapkamer en de bommen-werkplaats ernaast...

Korte notities uit het logboek

de internationale compounds hebben een overschot aan poezen en als onderdeel van redistributie heb ik 2 jonge poesjes van Herat naar Farah meegenomen; ik weet zeker dat onze speciale vluchten daarvoor bedoelt zijn. Na een 4 uur durende vlucht in een iets te kleine doos en een eerste dag van verkenningen in hun nieuwe huis, inclusief bloedheet balkon en eerste bad zijn ze fan van Farah. Ik heb ze Bala en Buluk genoemd naar een van de districten van Farah: Balabuluk. Dit geweldadige district kan wel wat goede PR gebruiken..of moet dat goede "prrrrr" zijn. (ok slechte grap)

(foto: oud koninklijk paleis Kabul en locomotief j.j.)

Na een aantal weken in Kabul en in Herat is het goed terug te zijn in Farah: ik heb nu ook op het balkon zandzakken, de blastwalls zijn verhoogd en er is een slalombaan aangelegd om auto's af te remmen. Geen overbodige luxe want nog geen halve dag later bracht de Taliban een bom tot ontploffen in de centrale gevangenis met een berg ontsnappingen tot gevolg en namen ze leger-checkpoints over.

Daardoor en door het extreem verhoogde risico dat de internationale conferentie in Kabul met zich meebrengt leven we nu onder veiligheidsprotocol 'White city', wat betekent dat de compound niet in-of uitgegaan mag worden, waardoor mijn personeel bijvoorbeeld vanuit een andere locatie moet werken. Vergeleken bij Kabul zijn wij trouwens 'Red city', de volgende fase, maar wij zijn niet zo flauw. In Kabul op het HQ gaat Afghaanse staf nu 4 dagen niet naar kantoor ivm veiligheid..er gebeurt dus vrij weinig daar, terwijl wij hier juist zoveel willen doen...

Vandaag 8 dorpsoudsten op kantoor gehad (voordat white city werd afgekondigd), uit Balabaluk district. een jaar en anderhalf jaar geleden zijn hun dorpen gebombardeerd met grote schade, gewonden en doden als resultaat: de Taliban hadden de dorpen als basis gebruikt tegen hun wil...zeggen zij, maar hoe weet ik dat zeker? Mijn voorganger was daar blijkbaar ook niet zeker van en heeft ze een jaar en anderhalf jaar laten wachten zonder iets te ondernemen. Vandaag na gesprek en spoed-onderzoek van mijn veldstaf besloten dat ze inderdaad slachtoffers zijn en de procedure gestart om ze ondersteuning te gaan bieden. Excuses aangeboden namens de organisatie aan de mannen waarvan een aantal zelf hun kinderen en vrouw verloren waren...dat meemaken en dan anderhalf jaar lang van het kastje naar de muur: voor alles dat de internationale organisaties hier goed doen, maken we de helft weer kapot.

Herat, waar ik een week ben geweest, is briljant en niet alleen omdat de Italianen daar uitstekende pizza op hun basis hebben en hun commandant pasta voor ons heeft gekookt.

De vliegveldbewaker die de doos met poesjes openmaakte zonder na te denken loopt nu vol krassen rond, maar heeft daarna wel een hele rol tape gebruikt om andere onschuldige mensen te beschermen tegen mijn twee gevaarlijke bolletjes wol.

In drie aparte incidenten: chauffeur van een van onze vervoerders onthoofd; 5 trucks aan goederen gestolen; 8 hulpontvangers gegijzeld en hun hulpgoederen in de brand gestoken.

Helemaal losgegaan en gedaan wat nooit gebeurt en wordt afgeraden(?): thee gedronken met de bewakers van de Afghaanse politie en ondanks een torenhoge taalbarriere en het verschil in onze rollen was het nog leuk ook.

Na een iets te gezellige nacht in Herat in de tuin van de compound een fors stuk van m'n kleine teen afgeschampt..bloedvlekken op de tegels en drie mensen in een scheur. Gelukkig waren er zowel een verpleger als een verbanddoos aanwezig...Herat is net een studentenvereniging, maar dan altijd in ontgroeningstijd.

Er zijn steeds meer dingen waar ik over wil schrijven, maar wat niet kan of mag...mmhh...grrr....

stemmen op een plaatje

In September zijn er parlementsverkiezingen hier en je merkt iedere dag een klein beetje meer interesse, opwinding en bezorgdheid over het welslagen ervan. Iedereen wil dat de verkiezingen doorgaan, maar tegelijkertijd groeit het gefluister dat ze worden uitgesteld wegens veiligheidsredenen, geld, vertraagde voorbereidingen of iets anders. Vanzelfsprekend hebben ook alle internationale organisaties een mening en liefst een andere dan de rest. Wat op dit moment echter het meest zichtbaar is, zijn de posters van parlementskandidaten. In de provincies blijft het nog wat achter, maar Kabul begint steeds meer op 1 grote publieke aanplakplaats te lijken en ook ieder taxi-busje heeft blijkbaar een eigen favoriete kandidaat.

De drukkerij-bazaar met tientallen winkels die "alles op alles drukken" doet extreem goede zaken en iedere etalage heeft op z'n minst een door hen gedrukte poster voor een kandidaat prominent in het zicht. Ik heb nog geen Nationale Partij-knuffelbeertjes of Partij voor Vooruitgang-koffiebekers gezien, maar ik ga ervan uit dat ze in bestelling zijn.

een van de meest in het oogspringende details op de kleurrijke en nogal drukke verkiezingsposters zijn de door de kiescommissie ingevoerde pictogrammen: iedere kandidaat heeft een plaatje dat hem of haar herkenbaar moet maken voor analfabeten. Dat plaatje komt op de kiesformulieren te staan en het is dus zaak het plaatje duidelijk op alle posters en folders te zetten. De pictogrammen werden eerder al gebruikt tijdens de presidentsverkiezingen en zijn op zich een slim idee aangezien een aanzienlijk deel van de Afghaanse bevolking moeite heeft met lezen. Maar....

Iedere kandidaat krijgt zijn of haar pictogram van de kiescommissie door een eenvoudig systeem: je trekt 3 plaatjes uit een doos en kiest het plaatje dat je het liefst wilt hebben. Als je drie plaatjes trekt die wat jou betreft goed bij je passen en daar dan ook nog de beste van kan uitkiezen heb je geluk, maar ik acht die kans vrij klein aangezien de plaatjes op z'n zachts gezegd nogal 'divers' zijn. Een klein overzicht helpt wellicht om duidelijk te maken wat ik bedoel. Afbeeldingen op plaatjes zijn onder andere: een kaars, een parachute, een laptop, een typemachine, een kachel, een moterfiets, 2 of 3 voordeuren, een vogelbassin, 3 stropdassen, wereldbolletjes, een cassettebandje, een hangslot, kersjes (als op een fruitautomaat), een platwals, een puntenslijper, de gesp van een riem, een stekkerdoos, een doosje lucifers, een koelkast, een trappetje, een plafondventilator, een strijkijzer, een bloempot, een lege tafel met tafellaken, een olietankwagen en een waterput. Het liefst zou ik ze allemaal opschrijven, maar er komt geen einde aan de creativiteit hier. De creatieve ambtenaar heeft ook veel inspiratie opgedaan in z'n eigen werkomgeving aangezien er pictogrammen zijn met daarop een bureau, een bureaustoel, een bureaulamp, een pen, een geodriehoek, een nietmachine en een theepot.

Probleempje is dat niet iedereen precies weet dat de pictogrammen verder niets betekenen, maar er een politieke reden aanklinken. Een van mijn chauffeurs weet bijvoorbeeld heel zeker dat de afbeelding van een laptop aangeeft dat de kandidaat wil investeren in technologie en dat het plaatje van een vlinder voor een kandidaat staat die natuurliefhebber is. Er zijn ook kandidaten die als plaatje een boek of een gebedskleed hebben en dus voor zeer vroom worden aangezien, terwijl ze misschien juist een meer progessieve agenda hebben. Ik vraag me af wat ze dan denken van het strijkijzer, het meetlint en drie scheepjes: kandidaten met beleid gericht op het huishouden, wiskunde en een marine (Afghanistan ligt echter niet aan zee) wellicht?

Het meest bizar zijn plaatjes die mensen helemaal niet herkennen zoals het tennisracket en de verrekijker of plaatjes die verschillende uitvoeringen van hetzelfde aangeven. je hebt bijvoorbeeld een plaatje van een grote theekan, maar ook van een fluitketel en een schemerlamp, een bureaulamp en een lamp of staande voet of een laptop computer en een desktop computer; dat moet fout gaan als mensen met elkaar over kandidaten praten.

Mijn favoriet is het plaatje met een kam erop, want, zo zegt een collega, er zijn teveel Afghanen die er niet netjes verzorgd uitzien..lijkt mij een helder politiek plan. Ik wens iedereen veel succes 18 september in het stemhokje.