Wikileak werkelijkheid

Overpeinzingen

“De grootste lek van militaire informatie ooit”, zo werd de plaatsing van militaire logs uit Afghanistan op Wikileaks en drie internationale kranten gepresenteerd op CNN, Al Jazeera, Euronews en ongetwijfeld 70% van alle andere wereldmedia. Ruim 92000 incidenten uit de oorlog hier in Afghanistan zijn nu openbaar en scheppen een duidelijker beeld van de dagelijkse intensiteit, onduidelijkheid en pijnlijkheid van dit steeds ondoorgrondelijker conflict.


Ik vraag me af of mensen nu verbaasd zijn over de grote aantallen burgerslachtoffers en de jacht die gemaakt wordt op zo’n 2000 AQ kopstukken of de onbewogen beschrijving van verlies van leven en goed. Ik vraag het me daadwerkelijk af, want ik ben niet verbaasd en vind het moeilijk te begrijpen dat er verbazing lijkt te zijn…maar ik weet ook dat niet iedereen dagelijks in het veld in Afghanistan is en dat het niet iets is waar iedereen iedere dag bij stil hoeft te staan.

Ik heb de logs voor mijn provincie doorgespit en herken de incidenten die beschreven worden. Van een incident dat beschreven staat als gebeurt zijnde bij een brug op die en die lengte- en breedtegraad waarbij LN 7 KIA en LN 5 WIA, weet ik het verhaal erachter; wie er zijn overleden en dat het kinderen waren (KIA; Killed In Action) en heb ik op mijn computer foto’s van de gewonden (WIA: Wounded In Action), de uitgebrande bus of de nabestaanden.

Ik begrijp de reactie van een aantal journalisten en misschien ook het publiek dat het allemaal zo technisch beschreven is en dat het niet over mensenlevens lijkt te gaan, dat is ook zo en het kan ook niet anders. Het heeft geen zin om in deze logs uitgebreid verslag te doen, daar zijn ze niet voor bedoelt. Het is vaak ook onmogelijk: een leger kan niet de dag na een bombardement langsgaan in een dorp om de schade op te nemen, hoe hard het ook klinkt.

Wat er wel gedaan kan worden is de informatie doorspelen als het leger beseft dat er burgers of burgerdoelen geraakt zijn. Dat gebeurt, maar niet altijd, bij lange na niet zelfs. Ik krijg bijvoorbeeld van het leger een korte beschrijving met datum, plaats, uitlegje en KIA en WIA, met zo’n beschrijving kan ik dan naar mijn team om het incident te onderzoeken. Dat is het moment waarop er namen, leeftijden en families worden verbonden aan de slachtoffers, als dit nog niet bekend was.

De informatie die het leger doorgeeft is vaak incompleet (begrijpelijk) en uit de reactie van het leger, blijkt dat het ’verhaal’ dat wij erachter kunnen creeren gewaardeerd wordt. Ook omdat het leger dan weet dat wij er mee aan de slag zijn gegaan en ervoor gaan zorgen dat de families ondersteund gaan worden. Dat maakt natuurlijk niets goed en vervangt geen mensenleven of verloren been, maar voor de troepen en internationale politiek zorgt het voor stabiliteit: “wij hebben burgers geraakt, daar doen wij verder geen uitspraken over, maar we weten dat er een organisatie mee aan de slag is en dat de mensen ook aanspraak kunnen maken op verschillende vormen van compensatie (leger of Afghaanse overheid) of steun om weer verder te gaan (mijn werk).

De informatie klopt ook niet altijd. Ik heb mensen die volgens het leger zijn overleden, nota bene in het ziekenhuis van de legerbasis, die vervolgens voor de poort staan. Maar de informatie van het leger, hoe incompleet ook, is helaas soms betrouwbaarder dan de informatie die wij kunnen verzamelen in het veld met dank aan haat en nijd tussen Afghanen onderling. Dorpsraden houden slachtoffers van lijsten af, omdat ze van een stam of familie zijn waar de dorpsraad geen ‘interesse’ in heeft; de ene familie beticht de andere ervan met de Taliban samen te werken; een dorpsoudste zweert bij hoog en laag dat iemand nooit bestaan heeft; een man vernielt zelf zijn huis nadat een bom het huis niet geraakt heeft om aanspraak te kunnen maken op steun. Zelfs tijdens gesprekken op mijn kantoor ruzieen mensen nog over wie het meest verloren heeft en waarom de ander minder slachtoffer is dan zij. Menselijk gedrag? Inderdaad en helaas.

De “Fog of war”: oorlogsmist is waar we hier in ondergedompelt zijn en iedereen die je in deze mist tegenkomt vertelt je links of rechts te zoeken, maar vooral niet bij henzelf. In die mist worden schandalige fouten gemaakt en schandalig veel mensenlevens opgeofferd of vernield. Maar wie is er schuldig als je geen hand voor ogen ziet, of beter, wie is er onschuldig en onschuldig waaraan? Als een Amerikaanse raket een auto met daarin een familie opblaast, als een soldaat nooit meer thuiskomt door een Taliban bermbom, als een ezeltje tot een wandelend explosief word gemaakt en een markt word opgejaagd, als een heel dorp is vernietigd omdat de Taliban het gebruiken als aanvalsbasis, maar ook een Navo raket niet het verschil weet tussen de kinderslaapkamer en de bommen-werkplaats ernaast...